Obwody prądu zmiennego - długość rozładowania lampy jarzeniowej (neonowej)

Kod zadania: 1007

Do źródła zmiennego napięcia o efektywnej wartości 230 V i częstotliwości 50 Hz podłączono jarzeniówkę. Do obwodu z jarzeniówką podłączony jest opornik o oporze 150 kΩ. Napięcie zapłonu jarzeniówki z opornikiem ma wartość 116 V, napięcie gasnące (przy którym neonówka gaśnie) ma wartość 87 V. Określ czas, przez jaki jarzeniówka świeci w pierwszej połowie okresu.

Uwaga: lampa żarowa opisana w zadaniu jest prawdziwą jarzeniówką, którą można znaleźć np.: w przełącznikach (wyłącznikach) światła w korytarzach budynku.

  • Zapis danych

    Z zadania znamy:

    Napięcie źródła:U = 230 V
    Częstotliwość napięcia źródłowego:f = 50 Hz
    Opór rezystora:R = 150 kΩ
    Zapalne napięcie jarzeniówki z opornikiem:  UZ = 116 V
    Gasnące napięcie jarzeniówki z rezystorem:UZH = 87 V

    Chcemy znaleźć:

    Czas, w którym jarzeniówka świeci:Δt = ? (s)
  • Podpowiedź 1 - napięcie zapłonu

    Jarzeniówka zacznie świecić, jeżeli napięcie osiągnie wartość zapłonu Uz = 116 V. Świeci w czasie, kiedy wartość napięcia jest wyższa niż Uz = 116 V. Gdy napięcie spadnie poniżej UzH = 87 V, lampa gaśnie.

  • Podpowiedź 2

    Pomyśl, jaki prąd ma harmoniczne zmienne napięcie. Jak związane są napięcie skuteczne i maksymalna wartość napięcia?

  • Podpowiedź 3

    Przebieg napięcia opisuje funkcja sinus:

    \[u(t)=U_m \sin{(\omega t)}\]

     

    sinusoida

  • Analiza zadania

    Jarzeniówka zaświeci, pod warunkiem, że napięcie osiągnie wartość napięcia zapłonu, a zgaśnie po osiągnięciu napięcia gaśnięcia. Naszym zadaniem jest znaleźć przedział czasowy, w którym napięcie osiągnie wartość napięcia zapalnego, a następnie napięcie gaśnięcia. W zadaniu wykorzystamy zależność napięcia od czasu (funkcja sinus).

  • Rozwiązanie

    sinusoida

    Czasowa zależność napięcia zmiennego jest opisana wzorem:

    \[u(t)=U_m\, \sin{(\omega t)}.\]

    Dla amplitudy napięcia Um jest prawdziwe:

    \[U_m=\sqrt{2}U,\] ,

    gdzie U jest wartością napięcia efektywnego.


    1) Napięcie zapłonu:

    Szukamy czasu, dla którego napięcie chwilowe w obwodzie będzie równe napięciu zapłonu jarzeniówki, tj. rozwiązujemy równanie:

    \[U_Z=U_m\, \sin{(\omega t_1)}.\] \[U_Z=\sqrt{2}U\sin{(\omega t_1)}.\]

    Czas, w którym jarzeniówka się zapali:

    \[\sin{(\omega t_1)}=\frac{U_Z}{\sqrt{2} U}\] \[\omega t_1=\mathrm{arcsin} (\frac{U_Z}{\sqrt{2} U})\] \[t_1=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{U_Z}{\sqrt{2} U})}{\omega}\]

    Z wyrazu \(\mathrm{arcsin} (\frac{U_Z}{\sqrt{2} U})\) dostaniemy dwie wartości:

    a) \(\mathrm{arcsin} (\frac{U_Z}{\sqrt{2} U})=\mathrm{arcsin} (\frac{116}{\sqrt{2}\cdot 230})=0{,}36\)

    b) \(\mathrm{arcsin} (\frac{U_Z}{\sqrt{2} U})=\mathrm{arcsin} (\frac{116}{\sqrt{2}\cdot 230})=\pi - 0{,}36=2{,}78\)

    Z tych dwóch wartości wybieramy tę mniejszą, w związku z tym a), ponieważ odpowiada ona wartości t1 zaznaczonej na rysunku.

    Podstawiamy wartości liczbowe do wyrażenia na czas, kiedy jarzeniówka się rozświetli:

    \[t_{1}=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{U_Z}{\sqrt{2} U})}{\omega}=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{U_Z}{\sqrt{2} U})}{2 \pi f}=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{116}{\sqrt{2}\cdot 230})}{2\cdot \pi\cdot 50}\,\dot{=}\,1{,}16\,\mathrm ms\]

    Uwaga: Jeśli nie otrzymałeś takiego samego wyniku, upewnij się czy kalkulator przełączony jest na radiany. Jeśli chcesz uzyskać wynik w stopniach trzeba podzielić przez 2π wynik wyrażony w radianach przemnożony przez 360°.


    2) Napięcie gaśnięcia:

    Szukamy czasu, w którym wartość chwilowego napięcia w obwodzie będzie równa napięciu gaśnięcia jarzeniówki, tj. rozwiązujemy równanie:

    \[U_{ZH}= U_m \sin{(\omega t_2)}\] \[U_{ZH}=\sqrt{2} U \sin{( \omega t_2)}\]

    Szukamy czasu, kiedy jarzeniówka zgaśnie:

    \[\sin{(\omega t_2)}=\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U}\] \[\omega t_2=\mathrm{arcsin} (\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U})\] \[t_2=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U})}{\omega}\]

    Z wyrazu \(\mathrm{arcsin} (\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U})\) dostaniemy dwie wartości:

    a) \(\mathrm{arcsin} (\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U})=\mathrm{arcsin} (\frac{87}{\sqrt{2}\cdot 230})=0{,}27\)

    b) \(\mathrm{arcsin} (\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U})=\mathrm{arcsin} (\frac{87}{\sqrt{2}\cdot 230})=\pi - 0{,}27=2{,}87\)

    Z tych wartości wybieramy tą większą, tu b), ponieważ odpowiada ona wartości t2 zaznaczonej na rysunku.

    Podstawiając do wyrażenia na czas wartości liczbowe, otrzymamy czas, kiedy jarzeniówka zgaśnie:

    \[t_{2}=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U})}{\omega}=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{U_{ZH}}{\sqrt{2} U})}{2 \pi f}=\frac{\mathrm{arcsin} (\frac{87}{\sqrt{2}\cdot 230})}{2\cdot \pi\cdot 50}\,\dot{=}\,9{,}14\,\mathrm{ms}\]

    Przedział czasowy, w którym jarzeniówka będzie świeciła, uzyskamy odejmując wartość czasu uzyskanego z wartości argumentu funkcji sinus dla chwilowego napięcia:

    \[\Delta t=t_2 - t_1 = \left(9{,}14-1{,}16\right)\, \mathrm{ms} \,\dot{=}\,8\, \mathrm{ms}\]
  • Odpowiedź

    Przedział, w którym jarzeniówka będzie świeciła w pierwszej połowie okresu napięcia zmiennego wynosi: \( \Delta t=8\,\mathrm{ms}. \)

  • Komentarz

    Zadanie zostało rozwiązane tylko dla połowy okresu napięcia zmiennego. Podczas całego okresu jarzeniówka zabłyśnie dwa razy, dla prądu płynącego w obu kierunkach.

Poziom: Poziom 3 – Szkoła średnia (liceum)
Cs translation
En translation