Szeregowy obwód RLC

Kod zadania: 1045

Obwód prądu zmiennego tworzą połączone szeregowo:

opornik o oporze  50 Ω,
cewka o indukcyjności 0,3 H
i kondensator o pojemności 15 μF.
Obwód przyłączono do źródła prądu zmiennego o amplitudzie napięcia 25 V i częstotliwości 50 Hz. Oblicz amplitudę natężenia prądu w obwodzie i przesunięcie fazowe pomiędzy napięciem i natężeniem.

 

schéma zapojení
  • Zapis danych

    Wypiszmy wielkości, które znamy :

    Opór opornika R = 50 Ω
    Indukcyjność cewki L = 0,3 H
    Pojemność kondensatora C = 15 μF =15·10-6 F
    Amplituda napięcia źródła    Um = 25 V
    Częstotliwość f = 50 Hz

    Połączenie opornika, cewki i kondensatora jest szeregowe.

    Wielkości, których szukamy :

    Amplituda natężenia prądu w obwodzie Im = ? (A)
    Przesunięcie fazowe pomiędzy napięciem i natężeniem    φ = ? (°)

  • Analiza zadania

    Metoda rozwiązywania:

    1. Obliczmy wartość amplitudy natężenia prądu. Skorzystamy z prawa Ohma dla prądu zmiennego, które określa związek pomiędzy całkowitym oporem (zawadą) Z, amplitudą napięcia Um i amplitudą natężenia Im . Wszystkie niezbędne do obliczenia wielkości są dane.
    2. Ponieważ wszystkie elementy obwodu połączono szeregowo, płynie przez nie prąd zmienny, w którym napięcie jest przesunięte w fazie w stosunku do natężenia. Aby określić wartość tego przesunięcia, skorzystamy z diagramu fazowego.

  • Metoda kreślenia diagramu fazowego

    Przy pomocy strzałek będziemy zaznaczać napięcia i natężenia prądu na poszczególnych elementach obwodu. Długość takiego "wektora" (fazora) odpowiada amplitudzie, kierunki i zwroty obrazują przesunięcia w fazie.

    Metoda kreślenia diagramu fazowego dla obwodu:

    Diagram fazowy opierać się będzie na odpowiednich miarach napięcia i natężenia prądu w obwodzie.
    1. We wszystkich elementach obwodu szeregowego popłynie prąd o jednakowym natężeniu, niech więc wspólny "wektor" Im będzie miał kierunek i zwrot zgodny ze zwrotem osi x.
    2. Fazor napięcia na oporniku UR ma zwrot zgodny z fazorem natężenia. Na rysunku zaznaczono go na zielono.
    3. Napięcie na cewce UL „poprzedza“ natężenie o π/2 (ćwierć okresu), dlatego też jego fazor skierujemy „w górę“ – a więc zgodnie ze zwrotem osi y. Na rysunku zaznaczono go kolorem żółtym.
    4. Napięcie na kondensatorze UC „opóźnia się“ w stosunku do natężenia o π/2, dlatego też jego fazor skierujemy „w dół“. Zaznaczono go kolorem różowym.
    5. Amplitudę całkowitego napięcia otrzymamy jako „sumę wektorową“ fazorów napięcia na różnych elementach obwodu. Najpierw odejmijmy od siebie napięcia na cewce UL i kondensatorze UC (na rysunku wynik zaznaczono kolorem fioletowym). Następnie otrzymany wynik dodajemy wektorowo do napięcia na oporniku UR. Fazor amplitudy całkowitego napięcia zaznaczono kolorem jasno niebieskim.
    6. Przesunięciu fazowemu między napięciem a natężeniem prądu odpowiada kąt φ, który tworzą fazory natężenia i całkowitego napięcia. Na rysunku kąt φ zaznaczono kolorem ciemno niebieskim.

    Dla zadanego obwodu RLC diagram fazowy wygląda jak poniżej:

    fázorový diagram

  • Określenie wzoru na opór całkowity (zawadę) Z z diagramu fazowego

    Chcąc uzyskać z diagramu fazowego wyrażenie na opór całkowity Z, wprowadźmy do diagramu fazowego w miejsce napięć opory: indukcyjny XL, pojemnościowy XC i omowy R.

    Z prawa Ohma: \( U_C=I_m X_C, \)  \( U_L=I_m X_L,\)  \( U_R=I_m R. \)

    Ponieważ w obwodzie szeregowym przez wszystkie jego elementy płynie prąd o jednakowym natężeniu, możemy wykonać diagram bardzo podobny jak dla fazorów napięcia.

    fázorový diagram

    Aby określić wartość oporu całkowitego Z, korzystamy z odpowiedniego trójkąta prostokątnego, zapisując twierdzenie Pitagorasa.

    \[ Z^2=R^2+(X_C-X_L)^2 \]

    Albo:

    \[ Z^2=R^2+(X_L-X_C)^2 .\]

    Różnica między wyrażeniami polega na tym, czy natężenie prądu poprzedza napięcie, czy też jest na odwrót. Nie ma to jednak wpływu na wartość Z.

    Po podstawieniu wyrażeń na opór indukcyjny i pojemnościowy otrzymamy ostatecznie:

    \[ Z= \sqrt{R^2+(X_L-X_C)^2}= \sqrt{R^2+( \omega L- \frac{1}{\omega C})^2} \]

  • Obliczenie wartości amplitudy natężenia prądu

    Wzór na opór całkowity Z z prawa Ohma:

    \[ Z=\frac{U_m}{I_m}=\sqrt{R^2+(\omega L-\frac{1}{\omega C})^2} \]

    Mamy określić amplitudę natężenia prądu Im. Z powyższego wzoru otrzymujemy:

    \[ I_m=\frac{U_m}{\sqrt{R^2+(\omega L-\frac{1}{\omega C})^2}} \]

  • Określenie przesunięcia fazowego z diagramu

    fázorový diagram
    fázorový diagram

    Przesunięcie fazowe na podstawie diagramu określimy jako: \[ \mathrm{tg} {\varphi} = \frac{U_L-U_C}{U_R} =\frac{I_m\omega L- \frac{I_m}{(\omega C)}}{I_mR}=\frac{\omega L-\frac{1}{(\omega C)}}{R}= \frac{X_L-X_C}{R} \]

    Niekiedy przy kreśleniu diagramu i określaniu przesunięcia fazowego zamiast wzoru

    \[ \mathrm{tg} {\varphi} = \frac{U_L-U_C}{U_R}= \frac{X_L-X_C}{R} \]

    stosujemy

    \[ \mathrm{tg} {\varphi} = \frac{U_C-U_L}{U_R}= \frac{X_C-X_L}{R} \]

    W pierwszym przypadku napięcie poprzedza natężenie, w drugim jest odwrotnie.

  • Rozwiązanie liczbowe

    Amplituda natężenia prądu:

    \[ I_m= \frac{U_m}{\sqrt{R^2+(\omega L-\frac{1}{\omega C})^2}}= \]

    \[ = \frac{25}{\sqrt {50^2+(2 \cdot \pi \cdot 50 \cdot {0{,}3} - \frac{1}{2 \cdot \pi \cdot {50} \cdot {15} \cdot {10^{-6}}})^2}}\,\mathrm{A} \,\dot{=}\, 0{,}2\,\mathrm{A} \]

     

    Przesunięcie fazowe możemy obliczyć znając opory:

    \[ \mathrm{tg} {\varphi} = \frac{ \omega L- \frac{1}{ \omega C}}{R} = \frac{ 2 \cdot \pi \cdot {50} \cdot {0{,}3}- \frac{1}{ 2 \cdot \pi \cdot 50 \cdot {15} \cdot {10^{-6}} }}{50} \,\dot{=}\,-2{,}4 \]

    Możemy też je określić na podstawie wartości napięć na poszczególnych elementach obwodu:

    Napięcia na poszczególnych elementach obwodu wynoszą:

    \[ U_R=I_mR\,\dot{=}\,0{,}2 \cdot {50}\,{\mathrm{V}}=10\,\mathrm{V}\]

    \[U_L=I_m \omega L\,\dot{=}\, 0{,}2 \cdot{ 2} \cdot {\pi }\cdot {50} \cdot {0{,}3}\,\mathrm{V}\,\dot{=}\, 18{,}85\,\mathrm{V}\]

    \[U_C=\frac{I_m}{\omega C}\,\dot{=}\,\frac{0{,}2}{2 \cdot \pi \cdot 50 \cdot {15} \cdot {10^{-6}}}\,\mathrm{V}\,\dot{=}\, 42{,}44\,\mathrm{V} \]

    Z diagramu fazowego określmy wartość przesunięcia fazowego:

    \[ \mathrm{tg} {\varphi}=\frac{U_L-U_C}{U_R}\,\dot{=} \,\frac{18{,}85-42{,}44}{10}\,\dot{=}\, -2{,}4 \]

    Obydwie metody dają ten sam wynik:

    \[ \varphi \,\dot{=}\, -67° \]

    Znak minus oznacza, że napięcie opóźnia się w stosunku do natężenia.

  • Odpowiedź

    Amplituda prądu w rozważanym obwodzie RLC ma przybliżoną wartość:

    Im = 0,2 A.

    Między napięciem i natężeniem występuje przesunięcie fazowe:

    φ = -67°.

    Ze znaku otrzymanej wartości wnioskujemy, że napięcie opóźnia się w stosunku do natężenia o 67°.

Poziom: Poziom 3 – Szkoła średnia (liceum)
Cs translation
En translation